جایگاه بانوان در ایران باستان و روزگار هخامنشیان

در ایران باستان که از اقوام بسیار متمدن جهان بود، زن را موجودی مقدس و پاک می دانستند. او را لازمه حیات می شمردند و مقام وی را ارج می نهادند. بررسی جایگاه بانوان در دوران هخامنشی که به گونه ای، آغاز دوران شکل گیری دولت و پادشاهی در سرزمین پهناور ایران و آریایی ها بوده است، اندیشهء رسای مردمِ آن روزگار را نشان می دهد که در بسیاری موارد، افسوس را با خود به ارمغان می آورد؛ زیرا چنانچه دگرگونی های برگرفته از حکومت های گوناگونِ پس از آن روزگار، تغییری در شرایط زیستسِ ایرانیان ایجاد نمی کرد، ایران و ایرانی، هم اکنون در جایگاه بزرگترین پاسدار حقوق انسانیِ زن در دنیا شناخته می شد.

با روی کار آمدن کوروش کبیر و پادشاهی او، قوانین وضع شده توسط هخامنشیان، وضعیت زنان در حالت ثبات و اعتدالی ارزشمند قرار گرفت؛ به طوریکه نمونه قوانین آن زمان در میانِ هیچ یک از ممالک و اقوام یافت نمی شد. کوروش کبیر برای بانوان ارزش بسیار زیادی قائل بود و با اجرای قوانینِ او در سرزمین پارسیان، زن از چنان جایگاه محترمی برخوردار شد که آوازه آن به دیگر اقوام نیز رسید و همین نگرش سبب پیروی آنان از آدابِ نیکو و پسندیدهء ایرانی گردید. نشانه عظمت و بزرگی کوروش، تدوین اولین منشور حقوق بشر است که در گنجینه بریتانیا نگه داری می شود و مدرکی برای اثبات عدالت جنسیتی است و تأکید می کند که کوروش کبیر به مقام  و شخصیت زن توجه ویژه ای داشت. در زمان او، زنِ باردار، حق کار کردن نداشت و به دستور او تا زمان تولد نوزاد، به آن زن حقوق پرداخت می شد. در کتاب اشوزرتشت “اوستا” نیز، زن جایگاه والایی داشت، از اعضاء مهم جامعه بود، در مسائل مختلف اجتماعی حضور داشت و گاهی تصمیم های نهایی را بانوان می گرفتند. حتی  چند تن از پادشاهان ایرانی زن یودند. از آن جمله می توان “آذرمیدخت” دختر خسروپرویز را نام برد که این نشانهء برابری حقوق زن و مرد از هر لحاظ است.

زنان در هنر، تیراندازی، اسب سواری، جنگاوری، نبرد و…آموزش می دیدند به گونه ای که گاه لباس فرماندهی و سرداری بر تن کرده و به سپهسالاری و رهبری برگزیده می شدند. زنانی در این راه، بسیار درخشیده و شکوهمندانه نامی از خود به جای گذاشتند. زن در دوره هخامنشیان به معنای واقعی در هر مکان و زمان به طور برابر در فعالیت های اجتماعی با مردان همراه بود و حتی در جهت قوانین دینی می توانست به مرحله پیشوای دینی برسد. نامگذاری روزی برای بانوان، یکی از کارهای مهم برای زنان در دوران هخامنشیان بود. این رویدادِ ویژه به روزگاری است که اقوام دیگر، مشغول جنگ و جدال در کوه و بیابان بودند و حتی در یونان و روم باستان که ادعای تمدن بالای بشری داشتند، کشتن همسر به دست مرد، امری غیرمجاز شمرده نمی شد! در این گیرودارِ بی قانونی، نیاکان اندیشمند ما روزی را برای پاسداشت جایگاه زن برگزیده بودند. این روز اکنون، نام پنجمین روز در هر ماه از گاهشمار هخامنشیان است به نام “سپندارمذ”.